Horwatiýanyň Split şäherinden bolan öňki deňizçi Iwan Dadiç, atasynyň dükanyna büdräp, elde ýasalan demir demir ýoluny tapandan soň, demirçi höwesini açdy.
Şondan bäri adaty ýasama usullaryny we häzirki zaman usullaryny öwrendi.Iwanyň ussahanasy, ýasamak, ruhuny we pikirlerini metalda beýan etmäge mümkinçilik berýän poeziýanyň bir görnüşidigine bolan ynamyny görkezýär.
Has köp öwrenmek we esasy maksadyň näme üçin nagyşly Damask gylyçlaryny ýasamakdygyny bilmek üçin onuň bilen duşuşdyk.
Demirçi bilen nädip gutarandygyma düşünmek üçin, bularyň nähili başlandygyna düşünmeli.Summeretginjek tomus dynç alyşymda bir wagtyň özünde iki zat bolup geçdi.Ilki merhum atamyň ussahanasyny açdym we ony arassalap, dikeldip başladym.Onýyllyklaryň dowamynda gurlan pos we tozan gatlaklaryny aýyrmak işinde köp ajaýyp gural tapdym, ýöne meni iň haýran galdyran zat, çekiçler we elde ýasalan demir çukur.
Bu seminar köpden bäri ýatdan çykarylan döwrüň gykylygyna meňzeýärdi, henizem sebäbini bilemok, ýöne bu asyl anwil bu hazyna gowagynyň täçindäki gymmat bahaly daş ýalydy.
Ikinji waka birnäçe günden soň, maşgalam bilen bagy arassalaýarkak boldy.Brancheshli şahalar we gury otlar ýygnalyp, gije ýakylýar.Uly ot bütin gije dowam etdi, tötänleýin kömürde uzyn demir çybyk galdyrdy.Polat çybygyny kömürden çykardym we gyzyl ýalpyldawuk polat gijäni düýpgöter tapawutlylykda görüp haýran galdym."Maňa anwil getir!"- diýip, kakam yzymda.
Bu bar sowýança bilelikde ýasadyk.Galplaşdyrýarys, çekiçlerimiziň sesi gijede sazlaşykly ýaňlanýar we guradylan ot uçgunlary ýyldyzlara uçýar.Edil şu pursatda ýasama aşyk boldum.
Yearsyllaryň dowamynda öz ellerim bilen ýasamak we döretmek islegi mende döräp başlady.Gurallary ýygnaýaryn we onlaýn usulda bar bolan demirçi bilen baglanyşykly ähli zatlary okap we seredip öwrenýärin.Şeýlelik bilen, birnäçe ýyl ozal çekiçiň we garynjanyň kömegi bilen ýasamak we döretmek islegi we islegi doly ýetişdi.Deňizçi hökmünde durmuşymy taşlap, özümiň doguljakdygymy pikir edip başladym.
Ussahanaňyz adaty we döwrebap bolup biler.Eserleriňiziň haýsy adaty we haýsy döwrebap?
Propan peçiniň ýerine kömür ulanýandygym adaty.Käwagt janköýer bilen oda, käte el degirmeni bilen urýaryn.Döwrebap kebşirleýiş enjamyny ulanamok, öz komponentlerimi ýasaýaryn.Çanakly dostumy çekiçden has gowy görýärin we ony gowy piwo bilen begendirýärin.Traditionalöne meniň pikirimçe, adaty tebigatymyň özeninde däp bolan usullar baradaky bilimleri gorap saklamak we has çalt häzirki zaman usullary barlygy sebäpli ýitip gitmezlik islegi bar.
Demirçi işleýän wagtynda tehniki hyzmaty talap etmeýän propan odyna bökmezden ozal kömür oduny nädip saklamalydygyny bilmelidir.Adaty demirçi, çekiçden güýçli zarba urmazdan ozal, çekiç bilen polady nädip hereket etmelidigini bilmelidir.
Täzelikleri kabul etmeli, ýöne köp halatlarda demirçiligiň iň gowy köne usullaryny ýatdan çykarmak hakyky utançdyr.Mysal üçin, kebşirleýişiň ornuny tutup biljek häzirki zaman usuly ýok, şeýle hem häzirki zaman elektrotermiki peçleriň berýän derejesinde Selsiýada takyk temperaturany berip biljek köne usul ýok.Şol deňagramlylygy saklamaga we iki dünýäniň iň gowularyny almaga synanyşýaryn.
Latyn dilinde Poema Incudis “Anwiliň goşgusy” diýmekdir.Şahyr şahyryň kalbynyň beýanydyr öýdýärin.Şygyr diňe bir ýazmak arkaly däl, eýsem kompozisiýa, heýkeltaraşlyk, binagärlik, dizaýn we başgalar arkaly hem beýan edilip bilner.
Meniň ýagdaýymda, ýasamak arkaly janymy we aňymy metaldan basýaryn.Mundan başga-da, poeziýa adam ruhuny beýgeldip, ýaradylyşyň gözelligini şöhratlandyrmalydyr.Owadan zatlar döretmäge we olary görýän we ulanýan adamlara ylham bermäge synanyşýaryn.
Demirçileriň köpüsi pyçak ýa-da gylyç ýaly zatlaryň bir kategoriýasynda ýöriteleşýärler, ýöne sizde giň gerim bar.Sen näme işleýäň?Işiňiziň mukaddes çukury ýaly ýasamak isleýän önümiňiz barmy?
Indi bu barada oýlananymdan soň, hakykatdanam gaty giň gerim alandygymy dogry aýdýarsyňyz!Şeýle pikir edýärin, sebäbi kynçylyga “ýok” diýmek maňa kyn.Şeýlelik bilen, aralyk halkalardan we şaý-seplerden Damaskyň aşhana pyçaklaryna, demirçiniň çukurlaryndan port çakyryna çenli uzalýar;
Häzirki wagtda aşhana we aw pyçaklaryna, soň bolsa palta we pyçak ýaly kempirlere we agaç işläp bejermek gurallaryna ünsi jemleýärin, ýöne esasy maksat gylyç ýasamak, nagyşly Damask gylyçlary mukaddes çukur.
Damask polat laminirlenen poladyň meşhur adydyr.Taryhy taýdan maddy hiliň we ussatlygyň görkezilmegi hökmünde bütin dünýäde (meşhur medeniýetde, ilkinji nobatda katana gylyçlary we Viking gylyçlary bilen bellendi) ulanylýar.Gysgaça aýdylanda, iki dürli polat birleşdirilip kebşirlenýär, soň bolsa birnäçe gezek eplenýär we gaýtadan kebşirlenýär.Gatlaklar näçe köp ýygnalsa, nagyş has çylşyrymly.Ora-da aşaky gatlaklar bilen has berk dizaýny saýlap bilersiňiz we käbir ýagdaýlarda olary birleşdiriň.Göz öňüne getirmek ol ýerdäki ýeke-täk çäkdir.
Pyçak ýasalansoň, ýylylyk bilen bejerilenden we ýalpyldadylandan soň kislota goýulýar.Munuň tersi poladyň dürli himiki düzümi sebäpli ýüze çykýar.Nikel saklaýan polat kislotalara çydamly we ýagtylygyny saklaýar, nikelsiz polat garalýar, şonuň üçin nagyş tersine görkeziler.
Eserleriňiziň köpüsi horwat we halkara halk döredijiligi we mifologiýa bilen ylhamlanýar.Tolkien we Iwana Brliç-Mazuraniç siziň studiýaňyza nädip girdiler?
Tolkieniň pikiriçe, mif dili daşardaky hakykatlary beýan edýär.Latien Beren üçin ölmezlikden ýüz öwürende we Sam Frodony halas etmek üçin Şelob bilen söweşende, ensiklopediýanyň kesgitlemesinden ýa-da islendik psihologiýa okuw kitabyndan has hakyky söýgi, gaýduwsyzlyk we dostluk hakda has köp zat öwrenýäris.
Haçan-da Stribor tokaýynda bir ene hemişelik bagtly bolup, ogluny ýatdan çykaryp ýa-da ogluny ýatlap, ebedi görgi görüp bilse, ikinjisini saýlap aldy we ahyrsoňy ogluny yzyna aldy we söýgüsi we pidakärligi öwredýän agyrylary aradan aýryldy..Bu we başga-da köp mifler çagalykdan bäri kellämde.Işimde, bu hekaýalary ýada salýan artefaktlary we nyşanlary döretmäge synanyşýaryn.
Käwagt düýbünden täze bir zat döredýärin we käbir hekaýalarymy durmuşa geçirýärin.Mysal üçin, köne Horwatiýa Patyşalygyndaky pyçak ýa-da Illian we Rim döwrüniň wakasyny gürrüň berýän ýakyn wagtda Horwatiýa taryhynyň pyçaklary “Einhardtyň ýatlamalary”.Taryhdan ylhamlanan, ýöne mydama mifologiki öwrümler bilen, Horwatiýa Patyşalygynyň ostitirilen sungat eserlerimiň bir bölegi bolar.
Men demir ýasamok, ýöne käwagt polat ýasaýaryn.Bilşime görä, bu ýerde ýalňyşýan bolmagym mümkin, diňe Koprivnika muzeýi öz demirini, belki-de magdandan polat öndürmäge synanyşdy.Horwatöne men Horwatiýada öýde polat ýasamaga het eden ýeke-täk demirçi diýip pikir edýärin.
“Split” -de sahnalar kän däl.Kesmek usullaryny ulanyp pyçak ýasaýan käbir pyçak öndürijiler bar, ýöne aslynda pyçaklaryny we zatlaryny ýasaýanlar gaty az.Meniň bilşime görä, Dalmatiýada henizem garny jyňňyrdaýan adamlar bar, ýöne olar az.Meniň pikirimçe, bary-ýogy 50 ýyl ozal sanlar gaty üýtgeşikdi.
Iň bolmanda her şäherde ýa-da uly obada demirçi bar, 80 ýyl ozal her obada diýen ýaly demirçi bardy, elbetde.Dalmatiýanyň demirçiçilik bilen uzak taryhy bar, ýöne gynansak-da, köpçülikleýin önümçilik sebäpli demirçileriň köpüsi işini bes etdi we söwda tasdan öldi.
Nowöne indi ýagdaý üýtgeýär we adamlar senetçilige täzeden baha berip başlaýarlar.Hiç hili köpçülikleýin öndürilen zawod pyçagy elde ýasalan pyçagyň hiline laýyk bolup bilmez we hiç bir zawod demirçi ýaly bir müşderiniň islegine önüm öndürip bilmez.
Hawa.Işlerimiň köpüsi sargyt etmek üçin edilýär.Adamlar köplenç meni sosial media arkaly tapýarlar we maňa zerur zatlary aýdýarlar.Soňra dizaýny edýärin we ylalaşyk gazanylandan soň önüm öndürip başlaýaryn.Taýýar önümleri köplenç Instagram-da @poema_inducs ýa-da Facebook-da görkezýärin.
Aýdyşym ýaly, bu senet ýok bolup gitdi we bilimleri geljek nesillere geçirmesek, ýene-de ýok bolmak howpy bolup biler.Höwesim diňe bir döredijilik däl, eýsem öwrenmekdir, şonuň üçinem senetçiligi dowam etdirmek üçin demirçi we pyçak öndürýän ussahanalary işleýärin.Sapar edýän adamlar höwesli adamlardan başlap, bile gezip ýören dostlar toparyna çenli dürli-dürli.
Anniversaryubileý sowgady hökmünde adamsyna pyçak ýasamak ussahanasyny beren aýalyndan başlap, e-detoks toparyny gurýan işdeş kärdeşine çenli.Şeýle hem şäherden düýbünden daşlaşmak üçin tebigatda bu seminarlary edýärin.
Bu pikir hakda soňky birnäçe ýylda köp pikir etdim.Elbetde, bu gün gelýänleri özboluşly tejribe bilen üpjün eder, sebäbi şu günler stolda “öz ýadygärlik ýasamak” önümleri kän däl.Bagtymyza, bu ýyl “Intours DMC” bilen hyzmatdaşlyk ederis we bu maksada ýetmek we “Split” -iň syýahatçylyk ýerlerini baýlaşdyrmak üçin bilelikde işleşeris.
Iş wagty: Iýun-07-2023